گروه معارف و فلسفه میبد

شبهه ای در مورد «لسان قوم» در آیه 4 سوره ابراهیم و پاسخ آن:

مطلب ارسالی از طرف خانم امامی

وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ فَيُضِلُّ اللَّـهُ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ

ما برای هیچ قومی پیغمبری نفرستادیم بغیر از پیغمبری که به زبان آنان سخن بگوید.

و بنابراین محمد تازی برای ما پارسی زبانان فرستاده نشده است.

پاسخ:

ﻣﺮﺍﺩ ﺍﺯ «ﻟﺴﺎﻥ ﻗﻮﻡ» ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ، ﺗﻨﻬﺎ ﻟﻐﺖ ﻭ ﺯﺑﺎﻥِ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﺴﺖ، ﺯﻳﺮﺍ ﮔﺎﻫﻰ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﺍﻯ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻭﻟﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺣﺮﻑ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻔﻬﻤﻨﺪ، ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺮﺍﺩ، ﺁﺳﺎﻥ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﮔﻔﺘﻦ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻯ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﻴﺎﻡ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ، ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: « يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ » (دخان/58) ﻣﺎ ﻗﺮﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﻮ ﺁﺳﺎﻥ ﻛﺮﺩﻳﻢ. ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻮﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﻩ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻠﺎﻣﺶ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ. « وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي » (طه/27و28)

-تفسیر نور ذیل همین ایه:

ﻟِﺴﺎﻥ: ﺯﺑﺎﻥ. ﻟﻐﺖ. ﻣﺜﻞ. أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَيْنَيْنِ وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ(ﺑﻠﺪ: 8 ﻭ 9) لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ (ﻗﻴﺎﻣﺖ: 16) ﻛﻪ ﻣﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺜﻞ وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ (ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ: 4) وَهَذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُّبِينٌ (ﻧﺤﻞ: 103) ﻛﻪ ﻣﺮﺍﺩ ﻟﻐﺖ ﺍﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ، ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ. ﺟﻤﻊ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﻟﺴﻨﻪ ﺍﺳﺖ ﻳَﻘُﻮﻟُﻮﻥَ ﺑِﺄَﻟْﺴِﻨَﺘِﻬِﻢْ ﻡٰﺍ ﻟَﻴْﺲَ ﻓِﻲ ﻗُﻠُﻮﺑِﻬِﻢْ (ﻓﺘﺢ: 11) ﺩﺭ ﺁﻳۀ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ (ﺭﻭﻡ: 22) ﻣﺮﺍﺩ ﺍﺧﺘﻠﺎﻑ ﻟﻐﺎﺕ ﺍﺳﺖ. وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي (ﻃﻪ: 27 ﻭ 28) ﮔﺮﻩ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎﻱ ﻣﻨﻄﻘﻢ ﺭﺍ ﺭﻭﺍﻥ ﻛﻦ ﺗﺎ ﺳﺨﻨﻢ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ. ﺭﺍﻏﺐ ﮔﻮﻳﺪ: ﻣﻮﺳﻲ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﻘﺪﻩ ﻭ ﮔﺮﻩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻏﺮﺽ ﻗﺪﺭﺕ ﺗﻜﻠّﻢ ﺍﺳﺖ (ﺭﻭﺍﻧﻲ ﻣﻨﻄﻖ) ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺭۀ ﻋﻘﺪۀ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻮﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﺳﺨﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ «ﻋﻘﺪ» ﻭ «ﺑﺎﻥ ﺗﺒﻴﻦ» ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻳﻢ. ﺩﺭ ﺑﺎﺭۀ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻲ ﺩﺭ ﺑﭽﮕﻲ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﺍﺧﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﺪﻫﺎﻥ  ﮔﺬﺍﺷﺖ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﻣﻌﻴﻮﺏ ﺷﺪ ﺩﻟﻴﻞ ﺭﻭﺷﻨﻲ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ. (ﻗﺎﻣﻮﺱ ﻗﺮﺁﻥ، ﺝ 6، ﺹ: 189) ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻊ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻠﻔﻆ «ﻗﻴﻞ- ﺭﻭﻱ» ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺍﻟﻤﻴﺰﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﻟﺪﺭّ ﺍﻟﻤﻨﺜﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﺳﻤﺎﺀ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺩﻭ ﺣﺪﻳﺚ ﺍﺯ ﺍﺳﻤﺎﺀ ﺑﻨﺖ ﻋﻤﻴﺲ ﻭ ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﺳﻤﺎﺀ ﮔﻮﻳﺪ: ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ﺻﻠّﻲ ﺍﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻡ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺛﺒﻴﺮ ﻣﻴﻔﺮﻣﻮﺩ: ﺭﻭﺷﻦ ﺑﺎﺩ ﺛﺒﻴﺮ ﺭﻭﺷﻦ ﺑﺎﺩ ﺛﺒﻴﺮ (ﺛﺒﻴﺮ ﻛﻮﻫﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻣﻜّﻪ ﻭ ﺁﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﻳﺎﺭ ﻣﺰﻳﻨﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺍﻭّﻟﻲ ﻣﺮﺍﺩ ﺍﺳﺖ) ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ: ﺍﻟﻠّﻬﻢّ ﺍﻧّﻲ ﺍﺳﺌﻠﻚ ﺑﻤﺎ ﺳﺌﻠﻚ ﺍﺧﻲ ﻣﻮﺳﻲ ﺍﻥ ﺗﺸﺮﺡ ﻟﻲ ﺻﺪﺭﻱ ﻭ ﺍﻥ ﺗﻴﺴّﺮ ﻟﻲ ﺍﻣﺮﻱ ﻭ ﺍﻥ ﺗﺤﻞّ ﻋُﻘْﺪَﺓً ﻣِﻦْ ﻟِساﻧِﻲ ﻳَﻔْﻘَﻬُﻮﺍ ﻗَﻮْﻟِﻲ ﻭَ ﺍﺟْﻌَﻞْ ﻟِﻲ ﻭَﺯِﻳﺮﺍً ﻣِﻦْ ﺃَﻫْﻠِﻲ ﻋﻠﻴّﺎ ﺃَﺧِﻲ ﺍﺷْﺪُﺩْ ﺑِﻪِ ﺃَﺯْﺭِﻱ ﻭَ ﺃَﺷْﺮِﻛْﻪُ ﻓِﻲ ﺃَﻣْﺮِﻱ ﻛَﻲْ ﻧُﺴَﺒﱢﱢﺤَﻚَ ﻛَﺜِﻴﺮﺍً ﻭَ ﻧَﺬْﻛُﺮَﻙَ ﻛَﺜِﻴﺮﺍً ﺇِﻧﱠﱠﻚَ ﻛُﻨْﺖَ ﺑِنا ﺑَﺼِﻴﺮﺍً» ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻋﺎ ﻣﻲ‌ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ﺻﻠّﻲ ﺍﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﺣﻞّ ﻋﻘﺪۀ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ می ﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﮔﺮﻫﻲ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺭﻭﺍﻧﻲ ﻧﻄﻖ ﺍﺳﺖ. ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنطَلِقُ لِسَانِي (ﺷﻌﺮﺍﺀ: 13) ﺁﻧﺮﺍ ﺭﻭﺷن ﺘﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ. وَوَهَبْنَا لَهُم مِّن رَّحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيًّا (ﻣﺮﻳﻢ: 50) وَاجْعَل لِّي لِسَانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ (ﺷﻌﺮﺍﺀ: 84) ﻣﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ ﺻﺪﻕ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺁﻳﻪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻟﺴﺎﻥ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻃﺒﺮﺳﻲ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﻋﻢّ ﺍﺯ ﻣﺪﺡ ﻳﺎ ﺫﻡّ «ﺟﺎﺋﻨﻲ ﻟﺴﺎﻥ ﻓﻠﺎﻥ» ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺪﺡ ﻳﺎ ﺫﻡّ ﺍﻭ ﺑﻤﻦ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﺪ: ﻋﺮﺏ ﺑﻄﻮﺭ ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩ ﻟﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﻗﻮﻝ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﻧﺪ، ﻋﻠﻲ ﻫﺬﺍ ﻟﺴﺎﻥ ﺻﺪﻕ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﻳﺎﺩ ﻧﻴﻚ ﻭ ﺛﻨﺎﺀ ﺟﻤﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻗﺮﺏ ﮔﻮﻳﺪ ﻟﺴﺎﻥ ﺻﺪﻕ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﺫﻛﺮ ﺣﺴﻦ ﺍﺳﺖ ﻃﺒﺮﺳﻲ ﺁﻧﺮﺍ ﺛﻨﺎﺀ ﺟﻤﻴﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﮔﻮﻳﺪ: ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻘﺎﺀ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺮﺍﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺃﻡ ﺑﺎ ﺛﻨﺎﺀ ﺟﻤﻴﻞ ﻭ ﻧﺎﻡ ﻧﻴﻚ ﺍﺳﺖ. ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭۀ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﺁﻣﺪﻩ وَجَعَلَهَا كَلِمَةً بَاقِيَةً فِي عَقِبِهِ (ﺯﺧﺮﻑ: 28) ﺧﺪﺍ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﺋﺖ ﺍﺯ ﺑﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻠﻤۀ ﺑﺎﻗﻲ ﻛﺮﺩ ﺩﺭ ﻧﺴﻞ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ.

خلاصه جواب: براساس کتاب لغوی قاموس قران معانی مختلفی کلمه «لسان»دارد:لغت.مثل.زبان.

وبنابر تفیسر نور:تنها لغت و زبان مردم نیست بلکه اسان و قابل فهم بودن آن است همانطور که حضرت موسی به خداوند گفت گره زبان را بگشای و آن را اسان کن برایم.